Verslag van de Mercuriusovergang van 9 mei 2016

Op 9 mei was er een Mercuriusovergang ook transit genoemd, waar te nemen in België en dit voor de volle 7.5 uur vanaf het allereerste contact tot en met het vierde of laatste contact. De vorige maal dat we een transit van Mercurius in België konden meemaken dateert van 7 mei 2003, dertien jaar geleden dus. Er was daarom ook heel wat belangstelling voor deze transit, zo ook bij de media.

Of we deze transit no ook echt te zien gingen krijgen was een kwestie van geen al te dikke wolken voor de zon te hebben. In tegenstelling tot een totale zoneclips waarbij het gedurende de paar cruciale minuten die een totaliteit slechts duurt helder weer moet zijn, biedt de transit van Mercurius met zijn 7.5 uur heel wat meer flexibiliteit. Enkele korte opklaringen gedurende deze lange periode volstaan reeds en ook de aanwezigheid van dunne sluierwolken zullen de pret niet bederven omdat zij toelaten de transit doorheen de voorbijtrekkende wolken waar te nemen
Daarom ook dat een waarneming vanop l’Observatoire des Baronnies Provencales, een privé sterrenwacht uitgerust met verschillende voor de bezoeker beschikbare telescopen in de meestal zonnige Provence, mij een uitstekend idee leek, zonder al te veel risico.
Niet dus. Ik ben er niet in geslaagd om ook maar de minste glimp van deze transit op te vangen. De avond voordien op 8 mei, kwam een dichte bewolking opzetten. Ik suggereerde toen reeds de mogelijkheid aan mijn gastheer en gastvrouw, Marc en Hélène Bretton, om naar een andere locatie uit te kijken. Dat was evenwel niet evident, omdat de vooruitzichten in een straal van zon’300 km er niet veel beter uitzagen. De meeste kansen leken in het Noorden te liggen. In de omgeving van Nancy, nog zo’n 5 uur rijden, gaf men opklaringen tot in de late namiddag. Na het obtbijt zette ik mijn weg in, doch naarmate de trip vorderde bleef de lucht variëren van donker naar minder donker grijs met zelfs regen in de omgeving van Dijon. Op een parking in Toul nabij Nancy heb ik even een stukje van de zon gezien doorheen de relatief dichte wolkenlaag evenwel zonder het zwarte bolletje van de planeet Mercurius. Ik ben dan maar ontgoocheld terug naar Parijs gereden, op het einde in de gietende regen.

Gelukkig is het de waarnemers in België en Nederland heel wat beter vergaan. Via de VVS mailing list liepen constant berichten binnen van onze leden over de vooruitgang van de waarnemingen. De beginfase van de transit, iets na 11:12 UT werd overal goed waargenomen, op sommige plaatsen met wat lichte sluierbewolking. Dan schreven sommigen dat meer bewolking kwam opzetten zodanig zelfs dat alleen de zon nog nauwelijks zichtbaar was maar de planeet zelf niet meer. Anderen hadden het in de fase na het tweede contact over een hoge sluierbewolking met zelfs een volledige halo zichtbaar rond de zon, hierbij bleef de planeet voortdurend goed zichtbaar. Bij de meesten werd het weer dan opnieuw beter met nu en dan grote opklaringen. Afhankelijk van de locatie was het feest voor de meeste waarnemers gedaan ergens in de namiddag vanaf 14:00UT tot 16:00 UT. Het waarnemen van de laatste fase en de egress werd vanaf dan onmogelijk door de opzettende bewolking. Toch waren er enkele gelukkigen die nog konden waarnemen tot 18:00UT en zelfs later maar de uittrede zelf werd nergens gerapporteerd.

Illustratief voor de vele waarnemingen, is het verhaal van Koen Geukens te Herentals. Koen vertelt het volgende:
“We stonden omstreeks 13 uur (lokale tijd) al opgesteld aan het Boerenkrijgmonument op de Grote Markt van Herentals en dat met 6 kijkers (waaronder één h-alpha) en 2 projectiedozen. Er was wel wat lichte sluierbewolking maar dat stoorde niet echt om de intrede van Mercurius mooi te zien. Stilaan kwamen ook de nodige kijklustigen langs. En zoals we op andere acties al ondervonden hadden, je moet de (meeste) mensen effectief aanspreken om ze te overhalen om toch eens te komen kijken.

De sluierbewolking ging wat op en af zodat we het verdere verloop al bij al mooi konden blijven volgen. En het zorgde voor een halo.
Er was wel wat wind waardoor onze projectiedozen al een paar keer gingen vliegen. Een bibberend beeld is in zo'n doos ook al minder interessant, dus hebben we ze uiteindelijk maar opgeborgen.

Voor de klok van 16u (locale tijd) werd het echt wat beter, een ideaal moment voor de schoolgaande jeugd om te komen kijken. Al waren de meesten niet echt geïnteresseerd, tot ze hoorden dat het gratis was☺. Opvallend was wel dat er plots ook wat ouders stonden met kleine kinderen die dol enthousiast kwamen kijken.

Toen trok de hemel helemaal dicht, ondanks het feit dat er net een extra kijkertje was opgesteld. We besloten uiteindelijk om op te kramen, iets te gaan eten en ons op te stellen op onze tweede waarnemingsplaats (omdat de zon sowieso vanaf 18 à 19 uur op de Markt niet te volgen zou zijn). De zon was gelukkig voor ons weer terug waardoor we Mercurius nog een tweetal uur voor de zon haar weg zagen vervolgen. En we kregen ook daar nog bezoek. Maar tegen 20 uur trok het opnieuw helemaal dicht. We stopten onze actie en wat later begon het ook te druppelen.

Uiteraard spijtig dat we het einde niet konden zien, maar we waren zeer tevreden met een mooie actie. We hebben ze niet geteld, maar er was toch heel wat volk komen kijken.”

Er zijn ook talrijke opnamen gemaakt, waarvan sommige van uitstekende kwaliteit. Gelieve hiervoor te kijken in het album "Transit van Mercurius 9-mei-2016" onder de werkgroep Eclipsen: http://www.vvs.be/werkgroepen/werkgroep-eclipsen/transit-van-mercurius-9....

Op 11 november 2019 krijgen we een nieuwe kans om een transit van Mercurius te observeren, alhoewel niet voor de volledige duur van de transit. Voor waarnemers in West Europa zal de Zon immers ondergaan terwijl de transit nog bezig is. Bij een november transit staat de planeet in haar perhelium en bijgevolg verder verwijderd van de Aarde waardoor de zwarte stip slechts 10” groot zal zijn, nog kleiner dan bij de voorbije overgang. Deze perhelium transit zal ongeveer 5.5 uur duren. Een kleine tip: op de Canarische eilanden zal deze transit wel volledig te zien zijn van begin tot einde.