Door een technisch defect en een kleine verhuizing begint de vergadering met een half uur vertraging.
De voorzitter heet iedereen welkom. 
Helena en Stephan zijn verontschuldigd.

Het agenda

De voorzitter overloopt even de voorbije en komende activiteiten.

·      Op 4 mei ging de ATT in Essen door. Peter was van plan er naar toe te gaan.

·      Ter gelegenheid van 20 jaar WGAS Urania hebben aldaar allerlei activiteiten plaats. Onder meer het Foton-Fest dat door Urania op 18 mei wordt georganiseerd ter gelegenheid van 20 Jaar WGAS werking, verdient onze bijzondere aandacht.

·      Op 4 juni is er een werkvergadering met bijdragen van eigen leden en object van de maand: Zonne-eclipsen door Werner Hamelinck.

·      Op 7 juli neemt VVS Klein-Brabant deel aan de Zonnekijkdag, waarneemplaats op het Kardinaal Cardijnplein in Bornem. Nemen al zeker deel: Bruno, Helena, Dirk VM en Nel. 
We checken nog even na bij Rudy, Stephan en Peter. Vanaf 9u samenkomst en opbouw van waarneemplaats en telescopen. Waarnemen door het publiek van 10 tot 16u.
Promotie voor de Zonnekijkdag in het Uit-magazine, Hello Bornem en op facebook.

·      Er worden nog enkele sprekers gezocht voor het object van de maand, voor de maanden november en december.

Wim Delen over de Leviathan, the great telescope.

De voorzitter geeft vervolgens het woord aan Wim Delen.

• Wim is lid van Urania en WGAS Urania. Hij is fervent waarnemer en astrofotograaf. Als jonge gast begonnen met sterrenkunde, later een beetje verwaterd maar 8 jaar geleden terug intensief begonnen met waarnemen.
• Wim is 2 jaar geleden met vakantie geweest in Ierland en heeft toen de Leviathan bezocht. De telescoop ligt op het grondgebied van Birr Castle, kasteel dat nog altijd bewoond is.
  Vooreerst bespreekt hij de stamboom van de familie met daarbij een aantal interessante leden. Het is William, de 3de graaf, die gestart is met de bouw van de telescoop. Nog een interessante figuur is Charles Parsons die de stoomturbine introduceerde op schepen.

Vervolgens heeft Wim het over de bouw van de Leviathan.

• Vooraleer aan de grote telescoop te beginnen, bouwde William eerst een aantal kleinere telescopen. Voor de spiegels gebruikte hij speculum, een legering van koper, tin, arseen, lood en zilver. Eind 19de eeuw werden glazen spiegels gebruikt. Het lichaam werd een houten buis, tussen twee stenen muren, gemaakt door plaatselijke kuipers.
• Er waren vijf personen nodig om de telescoop te bedienen met een ingenieus hefboomsysteem met tegengewichten.
  Van de waarnemingen werd meestal schetsen  gemaakt en met de telescoop werden o.a. de spiraalstructuren in de nevels ontdekt.
  De grote telescoop bleef in gebruik tot rond 1890, waarna hij in verval geraakte. Het was Patrick Moore die hem terug onder de aandacht bracht waarna hij terug opgebouwd werd.  Tijdens het bezoek van Wim waren er hydraulische problemen en lag de telescoop stil

Om te eindigen geeft hij nog wat info over zijn bezoek aan het kasteel en het museum. Tot slot beantwoordt hij nog een aantal vragen.

Het object van de maand: “De maan, nieuwe geologische inzichten” door Dirk Van Mechelen.

• Op de maan werd aan de hand van de diameter van de kraters de ouderdom geschat. Hoe groter de inslag, hoe minder kraters er voorkomen. Hoe kleiner de inslag hoe meer kraters. Het was geoloog Gerard Neukum die een ijking opstelde.
  Dirk toont een grafiek waar de correlatie tussen diameter en ouderdom van de kraters duidelijk te zien is.  Dank zij de Apollo landingen werd maanstof naar de aarde teruggebracht en stelde men vast: hoe jonger de afzetting, hoe minder kraters. Die relatie had men opgesteld voor zeer oude Apollo maangesteenten (3,5 tot 4,5 miljard jaar oud) en voor de zeer jonge gesteentes (vb rond de kraterl Tycho). Maar in het leeftijdsgebied tussen 2,5 en 1,5 miljard jaren oud, had men nog geen maansamples gevonden die deze relatie bevestigden.
• Met de Chang-E5 missie heeft China daar verandering in gebracht. China heeft tijdens deze missie maanstof teruggebracht met een leeftijd van 2 miljard jaar oud en de eerste resultaten passen perfect in de vaststelling van Gerard Neukum. 
  Het tellen van kraters van een bepaalde diameter, is dus een betrouwbare methode om de leeftijd van het betrokken maanoppervlak te bepalen. Tevens blijkt hieruit, dat de vulkanische activiteiten op de maan veel langer hebben plaats gevonden dan voorheen aangenomen.
• Dirk heeft het ook over "kreep", een laag, gelegen tussen de korst en de mantel, die zeldzame mineralen bevat. Eén van de Apollo bemanningen heeft een steen van die laag onverwacht meegebracht. Men is eveneens de maanbodem gaan modelleren en heeft de temperatuur tot op een bepaalde diepte kunnen bepalen.

Na zijn voordracht beantwoordt Dirk nog enkele vragen.

Volgende vergadering en afsluiting

• De volgende vergadering heeft plaats op dinsdag 4 juni. Dan zijn het bijdragen van eigen leden en het object van de maand is dan "Zonne-eclipsen" door Werner Hamelinck.
• De voorzitter dankt iedereen voor zijn aanwezigheid en sluit de vergadering.
   

Bijlage; Powerpoint, “Leviathan” door Wim Delen

Omslagfoto Schets Leviathan Telescope - User:ECeDee — Wikipedia